(Tiếp theo) - Huyện đảo Phú Quý có 3 xã gồm: Long Hải, Ngũ Phụng, Tam Thanh - Tổng diện tích tự nhiên khoảng 17 km2 với dân số khoảng 28.000 người, mật độ dân số rất cao so với mật độ trung bình của tỉnh Bình Thuận.

< Đường bị chặn để sửa chữa, không thể chạy đánh vòng quanh đảo nên kẹt quá nên ta phải quay lại. Về theo lối cũ ư? Không đâu, chỉ tạm một khúc thôi rồi ta tìm đường khác xuyên đảo. Chạy một đoạn, thấy chị phụ nữ đi nhặt củi 'một mình một đường' lưng đeo cái gùi kiểu Tây nguyên, thấy bọn này chỉ ngoẻn miệng cười.

Là một huyện đảo không có hệ thống sông suối, Phú Quý không có công trình thủy lợi do đặc điểm địa hình của đảo có độ dốc từ tâm đảo đổ ra biển, không có lưu vực hứng nước mưa nên lượng nước mưa phần lớn chảy ra biển, trong khi nguồn nước để cung cấp cho sản xuất và sinh hoạt của nhân dân trên đảo đều từ nguồn khai thác nước ngầm dưới lòng đất. Do vậy, tình trạng thiếu nước ngọt mùa khô thường tái diễn và gây lo lắng trong cộng đồng dân cư.

< Lại một đoạn đầy đá dăm chạy chậm vẫn nghe lạo xạo, đá văng tứ tung... Trời Phật phù hộ cho cái lằn tét ở vỏ xe không bị đá nhọn xỉa vào, amen!

Trong những năm gần đây, huyện đảo Phú Quý phát triển mạnh về kinh tế xã hội nhất là về du lịch, thủy hải sản và an ninh quốc phòng nên nhu cầu sử dụng nước ngày càng nhiều.

< Đoạn đường ven làng chài Long Hải, nhìn thấy nhánh rẽ phải phía trước, ta thử vào xem sao.

< Chạy vô một đoạn thì thấy đường cụt, đây là lối vô xóm dân cư. Lười xem bản đồ thì như thía đấy.

Hàng năm các hệ thống nước sinh hoạt Phú Quý đều thiếu nguồn nước để khai thác cấp nước sinh hoạt cho dân khoảng từ 800 -1.000 m3/ngày, nhất là vào mùa khô và không có nguồn nước để khai thác phục vụ sản xuất nông nghiệp, toàn đảo có hàng ngàn ha đất trồng cây hàng năm, sản xuất phụ thuộc hoàn toàn vào nước trời.

< Sai đường nhưng không sao cả: Tâm nguyện của bọn mình là sau vài ngày ở đảo, sẽ không chừa con đường nào mà mình chưa đi, dzị ta trở ra. Kìa, hai đứa trẻ chơi giữa đường, đồ chơi là tấm mốp xốp.

< Chạy thêm một đỗi nữa, ta quẹo phải vào đường nhánh này: Có vẻ đúng vì mình thấy núi Cao Cát trước mặt, xa xa là cổng thôn văn hóa Qúy Hải.

Do vậy, UBND tỉnh Bình Thuận chỉ đạo các cơ quan chức năng tiến hành khảo sát và đã đầu tư xây dựng 2 hồ chứa nước ngọt với diện tích khoảng 6 ha với tổng dung tích khoảng 50.000 m3. Tuy nhiên dung tích các hồ này tương đối nhỏ, chỉ có thể dự phòng cho các trường hợp thiếu hụt trầm trọng nguồn nước ngọt chứ không giải quyết được vấn đề cung cấp nước sạch bổ sung nhu cầu hiện tại.

< Thôi thì cứ mở bản đồ ra coi là chắc ăn nhất: Đúng rồi em, đây là đường Công Chúa Bàn Tranh (vị trí >), đường xuyên đảo.

< Đường nhỏ nhưng tương xứng với huyện đảo, chủ yếu là xe máy chạy thôi.

Hiện nay, toàn huyện Phú Quý có 2 nhà máy nước đã được xây dựng: Nhà máy nước số 1 tại xã Ngũ Phụng (trung tâm huyện - Nước được khai thác từ nguồn nước ngầm) có công suất thiết kế 1.500 m3/ngày đêm, cung cấp nước cho nhân dân hai xã Ngũ Phụng, Tam Thanh và nhà máy nước số 2 tại xã Long Hải có công suất thiết kế 700 m3/ngày đêm cung cấp nước cho nhân dân xã Long Hải (nước từ hồ chứa).

< Trạm y tế xã Long Hải (vị trí >). Chỉ là trạm xã thôi nhưng rất khang trang, lớn hơn thì có Trung tâm Quân dân Y huyện Phú Quý ở đường Võ Văn Kiệt.

< Nghe nói nơi này buổi tối có chợ đêm - đêm thì phải đi đêm, chừ chỉ mới xế chiều.

Nước ngầm là nguồn tài nguyên quý hiếm của huyện đảo. Do vậy trong những năm qua huyện luôn phát động trồng rừng để phủ xanh đất trống, đồi trọc nhằm tạo môi trường sinh thái và giữ gìn nguồn nước ngầm cho đảo. Trong năm 2013, huyện đã trồng gần 40.000 cây xanh ven biển nhằm ngăn chặn xâm nhập mặn và giữ được nguồn nước ngầm. Ngoài ra, Phú Quý còn  trồng được hàng ngàn cây xanh tại các tuyến đường nông thôn để giữ nước và cải tạo môi trường.

< Còn bi giờ cứ chạy. Ta đi xuyên đảo chứ em? Ừm, chắc sẽ ghé thử KS Biển Đông xem sao, ổn thì ta sẽ chuyển chỗ ở...

< Bổng thấy cái cổng to uy nghi phía trái - Đây là Đền thờ Công Chúa Bàn Tranh (vị trí >). Cổng đền không hướng ra đường cái mà lại hướng bên hông (hướng Nam), ra con đường cụt nhỏ.

Về lâu dài, ngoài việc nâng cấp, mở rộng các nhà máy nước hiện hữu thì có thể nghiên cứu các phương án khác như: Đưa nước sạch từ nơi khác về đảo; nghiên cứu quy trình “lấy nước ngọt từ nước biển”…để đáp ứng nhu cầu cấp nước ngọt trên đảo.

< Gặp cái bùng binh con con, nếu chạy thẳng là đường Nguyễn Tri Phương xuyên đảo, rẽ trái là Nguyễn Thông. Không có sự tham khảo trước nhưng ta cứ quẹo bừa bên trái vì thấy con đường xanh um, mát quá!

Vậy nên đến Phú Quý hay nói chung là tất cả các đảo, bạn không phung phí nước vì đó chính là sự sống còn giữa biển khơi, không như thành thị của ta đâu.

< Dừng lại uống hớp nước, thấy mấy đứa nhỏ chạy xe đap chắc tan trường. Lúc này đã 3h30 phút.

Giờ, ta sẽ đề cập đến Công chúa Bàn Tranh nhé.


< Trên con đường Nguyễn Thông, bọn mình thấy cái này đây: Ngõ vào chùa Linh Sơn (vị trí >). Còn ngần ngừ chi nữa mà không vào?

Đền thờ Công chúa Bàn Tranh hay còn được người dân trên đảo gọi là đền thờ Bà Chúa Xứ, là ngôi đền cổ do người Chăm xây dựng từ cuối thế kỷ XVI. Đền thờ được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích lịch sử quốc gia tại Quyết định số 227/QĐ-BVHTTDL ngày 28/01/2015.

< Đường vô rộng rãi, mình  rất thích vì nó cũng chia làm 2 làn, có bồn cây cỏ chính giữa.

Theo truyền thuyết, Bàn Tranh là công chúa vương quốc Chămpa, do phạm tội đã bị vua cha đày ra đảo khi còn rất trẻ cho đến về già cũng không một lần được trở về đất liền và sau khi mất, xác Bà đã được an táng tại đây. Khoảng đầu thế kỷ XVII ngôi đền được người Việt tiếp quản, gìn giữ và thờ phụng cho đến ngày nay.

< Rồi hai nhập thành một, núi Cao Cát đã trước mặt.

< Lúc này mình không để ý cái ngách đường bên trái lên núi mà cứ chạy thẳng. Úi chao, cái dốc cao khủng không dưới 20 độ (vị trí >), đã lỡ trả số bò lên thì phải lên cho trót - hóa ra là đường lên gì đó, có vẻ như cổng chùa.

Đền thờ công chúa Bàn Tranh tọa lạc tại xã Long Hải, huyện Phú Quý, tỉnh Bình Thuận và có hướng chính quay về phía Nam; cách núi Cao Cát khoảng 500m về phía Tây - đây   là ngọn núi hùng vĩ, nên thơ và được coi là thắng cảnh đẹp nổi tiếng của đảo Phú Quý. Từ cảng Phan Thiết theo đường biển về hướng Đông Nam 56 hải lý (105km) là đến đảo Phú Quý, từ đây theo con đường nhựa liên xã đi qua xã Long Hải khoảng 8km là đến di tích.

< Lên rồi lập tức xuống con dốc chúi nhủi! Chừ mới biết cái ngách hồi nảy mình đề cập nối vào đây, ngõ đó dốc ít hơn nhiều.

Đền thờ công chúa Bàn Tranh thể hiện bước kế thừa, tiếp biến và dung hợp văn hóa của cộng đồng người Việt khi đến tiếp quản và xây dựng cuộc sống trên đảo Phú Quý. Điều đặc biệt   ở đây là tín ngưỡng thờ công chúa Bàn Tranh đã trở thành tín ngưỡng chung và thiêng liêng nhất của người dân trên toàn đảo; việc trông coi, thờ phụng và cúng tế hàng năm được diễn ra luân phiên giữa các làng trên đảo, mỗi làng được lưu giữ sắc phong, phụng thờ và cúng tế trong thời gian 1 năm, qua năm sau sẽ luân chuyển sang làng khác và cứ thế luân chuyển khắp các làng trên đảo theo trình tự.

< Ủi xuống rồi lại bò lên, đây nếu không nhầm là đường lên núi Cao Cát.

Đền thờ công chúa Bàn Tranh thể hiện bước kế thừa, tiếp biến và dung hợp văn hóa của cộng đồng người Việt khi đến tiếp quản và xây dựng cuộc sống trên đảo Phú Quý. Điều đặc biệt   ở đây là tín ngưỡng thờ công chúa Bàn Tranh đã trở thành tín ngưỡng chung và thiêng liêng nhất của người dân trên toàn đảo; việc trông coi, thờ phụng và cúng tế hàng năm được diễn ra luân phiên giữa các làng trên đảo, mỗi làng được lưu giữ sắc phong, phụng thờ và cúng tế trong thời gian 1 năm, qua năm sau sẽ luân chuyển sang làng khác và cứ thế luân chuyển khắp các làng trên đảo theo trình tự.

< Nhưng không phải, đây là đường lên trạm truyền thông, môt trong hai cái tháp cao vút ở đỉnh núi, cao hơn 100m.

Từ khi tạo lập đến nay, đền thờ công chúa Bàn Tranh đã trải qua gần 400 năm tồn tại, do tác động của môi trường biển đảo khắc nghiệt nên ngôi đền đã được các thế hệ người Chăm và người Việt tiếp nối tu bổ, tôn tạo nhiều lần nhưng vẫn giữ nguyên được hướng của ngôi đền và phần mộ của công chúa Bàn Tranh trong đền thờ, lấy đó làm cốt để đặt khám thờ bên trên. 

< Những tầng đá kỳ lạ của núi Cao Cát, nó xếp lớp như bánh bơ... Mình dừng xe cho bà xã ngắm nghía, một mình bò xế lên tiếp.

Trong đó, đợt trùng tu năm 2009 đã làm cho diện mạo đền thờ trở nên bề thế và trang nghiêm với các hạng mục: Cổng chính, Cột cờ, Bình phong, Võ ca và Chính điện được phân bố trên một trục thẳng; ở về phía bên hữu hơi lệch về phía sau theo hướng nhìn từ trước vào là nhà Khói, bao bọc di tích là hệ thống tường thành kiên cố.

< Rồi mình thấy dòng chữ này: xì tốp ư? Tức không cho vào? Lúc này đã bớt dốc, dựng chống được nhưng vẫn phải cài số để tránh xế thụt lui...


< Nửa kia chộp anh rồi lót tót đi lên, chừ mới thấy cái dốc khá khủng.

Đền thờ công chúa Bàn Tranh còn lưu giữ 3 bia Kut thờ công chúa Bàn Tranh được tạc từ đá hoa cương màu xám xanh có niên đại khoảng 400 năm. Các di vật là hoành phi, câu đối, chiêng, trống, chuông, chân đèn, đỉnh đồng, lư hương và 5 sắc phong của các đời vua triều Nguyễn phong tặng cho công chúa Bàn Tranh. Ngoài ra, còn có 3 sắc phong chung cho cả công chúa Bàn Tranh và thầy Sài Nại.

< Đàng sau cái cổng thía này đây, những phòng làm việc, đóng cửa.

< Ở đây nhìn bao quát một khoảng trời rộng phía Tây của đảo.

Thầy Sài Nại là thương gia sống vào thế kỷ XVI, thường theo các thương thuyền vượt đại dương đến nhiều nước để buôn bán và bên cạnh nghề buôn ông còn là một thầy thuốc giỏi.

Trong một chuyến hải trình, thuyền bị bão tố đẩy dạt vào đảo Phú Quý và lúc này trên đảo đã có công chúa Bàn Tranh; Thầy Sài Nại đã kết nghĩa chị em với công chúa, ở lại đảo sinh sống, hành nghề bốc thuốc chữa bệnh cứu giúp dân nghèo. Sau khi qua đời, ông đã được người dân an táng, lập đền thờ trên đảo.

< Lúc này đã tầm 4h nhưng nắng vẫn gay gắt, ta xuống thôi em ơi, mồ hôi đổ đầy người rồi.

Lễ hội đền thờ công chúa Bàn Tranh diễn ra vào ngày mùng 3 tháng giêng hàng năm và đây cũng là ngày giỗ Bà. Vào dịp lễ hội, Ban Quản lý đền thờ tổ chức nghi lễ thỉnh rước sắc phong của công chúa Bàn Tranh tại làng đang lưu giữ, thờ phụng sắc về đền thực hiện tế lễ.

Đoàn lễ khởi hành nghinh rước sắc phong tại làng đang giữ sắc rồi đi qua các ngõ đường trong làng, sau đó thẳng tiến về đền thờ công chúa Bàn Tranh.

< Rẽ đường ngách đầy bóng cây xanh trở ra ngoài.

< Trở ra gặp cái nhà để xe nên tấp vào trú nắng, uống nước... nhìn đám trẻ con trên đảo túm tụm rong chơi. Không như trong đất liền phải học thêm tá lả, trẻ ở đây sau giờ học nếu rảnh rỗi thì cứ tụm năm tụm ba lang thang hết chỗ này đến chỗ khác.

Khung cảnh rước sắc phong diễn ra trang nghiêm, thành kính; nhưng cũng không kém phần đông vui, nhộn nhịp hòa với âm thanh rộn rã của nhạc lễ nổi lên liên tục trên đường đi. Âm sắc của lễ hội hòa vào giữa những dòng người trực tiếp tham gia đoàn lễ với những dòng người từ khắp các làng quê trên đảo cùng tề tựu hai bên đường và đi theo đoàn lễ. 

< Nghỉ một rồi rồi bọn mình chạy trở ra. Sau này mới thấy tự nhiên mình bỏ sót đường vô chùa, trong đó có vách đá lạ lùng của núi Cao Cát. Đầu óc thiệtt lẩn thẩn. Vậy nhưng mất cái này có cái khác, nơi ni 'một tỷ' cảnh đẹp mà - bạn chờ xem phần sau nhé.

Đây là nét đẹp riêng biệt thể hiện sắc thái văn hóa độc đáo mang tính đặc thù gắn với đời sống tín ngưỡng, tâm linh thiêng liêng của người dân xứ đảo từ bao đời nay, khó có thể tìm thấy ở trên đất liền hay các hòn đảo khác ở Việt Nam.

Vào các dịp lễ hội, còn diễn ra nhiều loại hình diễn xướng văn hóa dân gian như chèo Bả trạo, hát Bội, múa Tứ linh… là những loại hình diễn xướng dân gian độc đáo của người dân đảo Phú Quý (SVHTTDL Bình Thuận)

(Còn tiếp)

Phần 1 - Phần 2 - Phần 3 - Phần 4 - Phần 5 - Phần 6 - Phần 7 - Phần 8 - Phần 9 - Phần 10 - Phần 11 - Phần 12 - Phần 13 - Phần 14 - Phần 15 - Phần 16 - Phần 17 - Phần 18 - Phần 19 - Phần 20 - Phần 21 - Phần 22 - Phần 23 - Phần 24 - Phần 25 - Phần 26 - Phần 27 - Phần 28 - Phần 29 - Phần cuối

Điền Gia Dũng

Du lịch, GO!