(TH) - Xã miền núi Minh Hóa (huyện Minh Hóa) mang trong mình những nét văn hóa truyền thống đặc sắc. Và hiện nay, trên mảnh đất này vẫn còn đó địa danh mang nhiều giá trị văn hóa, lịch sử là đình Kim Bảng và hang lèn Cây Quýt như những chứng tích hào hùng của lịch sử chống ngoại xâm.

Theo những bậc cao niên ở đây, đình Kim Bảng xây dựng từ năm 1924 đến năm 1925. Ban đầu, đình được làm bằng gỗ, mái lợp tranh, trên nền đất. Đình có 2 phần: đình Tiền và đình Hậu. Theo ông Cao Đình Ký (thôn Kim Bảng, Minh Hóa), ngôi đình gần trăm năm tuổi này là niềm tự hào của bao đời người dân làng quê Kim Bảng. Bởi nơi đây mang trong mình những dấu ấn lịch sử và ghi dấu những chiến công hào hùng của dân làng trong hai cuộc kháng chiến.

Đình Kim Bảng nằm ở vị trí thuận lợi, giữa một vùng đất khá rộng và bằng phẳng. Từ Kim Bảng, theo các con đường bí mật xuyên rừng có thể tỏa về các ngả tắt lẩn tránh khi có biến cố. Cạnh đình làng còn có các hang lèn, như: hang Cây Quýt, hang Diêm rộng và sâu, có thể tổ chức cho vài trăm người hội họp phòng khi bất trắc. Chính bởi địa thế vừa thuận lợi, vừa bảo đảm các yếu tố bí mật, an toàn, chủ động ứng phó với mọi tình huống có thể xảy ra mà đình Kim Bảng được Tỉnh ủy Quảng Bình quyết định chọn làm nơi tổ chức Đại hội đại biểu lần thứ II Đảng bộ tỉnh Quảng Bình từ ngày 16 đến ngày 19/5/1949.
Dulichgo
Theo ông Trương Ngọc Đương, nguyên Trưởng Ban Tuyên giáo Huyện ủy Minh Hóa, Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Bình lần thứ II ban đầu định tổ chức tại Phúc Sơn, xã Đức Hóa, nhưng địa điểm này ở bên bờ sông Gianh dễ bị ca nô của địch chạy lên bắn phá nên tỉnh quyết định dời về Kim Bảng. Về Kim Bảng có 2 địa điểm, một địa điểm chính thức tại đình, địa điểm dự bị đặt ngoài hang lèn Cây Quýt. Nếu địch đánh phá ta rút lui ra ngoài hang lèn Cây Quýt.

Cùng với đình Kim Bảng, hang lèn Cây Quýt là một trong những điểm dừng chân thú vị, gợi nhiều giá trị lịch sử. Ngày nay, để thuận lợi cho việc lên xuống, đi vào đi ra hang lèn này, người ta đã xếp đá thành bậc cấp tạo lối đi lên hang. Hang lèn Cây Quýt nằm cách đình Kim Bảng khoảng 500m, có cửa hang rộng chừng 10m. Hang có chiều cao trung bình khoảng 3m, bề rộng 15,5m và chiều sâu 22m.
Dulichgo
Năm xưa, hang lèn này đã được sử dụng trong những ngày diễn ra Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Quảng Bình lần thứ II. Cũng tại hang lèn Cây Quýt, tháng 9/1964 đã diễn ra hội nghị quân chính của Sư đoàn 325A để ổn định tổ chức chuẩn bị vào Nam chiến đấu. Năm 1968, huyện Minh Hóa tổ chức mừng công bắn rơi chiếc máy bay thứ 3.000 của Mỹ trên miền Bắc. Và thời gian sau đó, hang lèn Cây Quýt là nơi làm kho cất giấu 400 tấn lương thực cho cuộc kháng chiến chống Mỹ.

“Là địa điểm dự phòng cho Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Bình lần thứ II nhưng sau Đại hội, hang lèn Cây Quýt vẫn tiếp tục phát huy giá trị của nó, là địa điểm để tổ chức hội nghị cán bộ quân dân chính đảng toàn huyện Minh Hóa để rút kinh nghiệm về sản xuất, chiến đấu trong thời kỳ chống Mỹ. Bên hang đây có Trường Nông nghiệp của huyện, nếu bị giặc đánh phá thì các lớp học sẽ rút vào đây trú ẩn”, ông Đương cho biết thêm.

Theo cuốn "Quảng Bình - Di tích danh thắng", một nhà khảo cổ học người Pháp đã từng đến hang lèn Cây Quýt khai quật và nghiên cứu. Kết quả khai quật phát hiện một số hiện vật mũi nhọn như: đục vũm bằng xương và sừng hươu, nai, vỏ sò; những công cụ làm bằng đá đẽo thô sơ không có dấu mài lưỡi, hai công cụ bằng đá có dấu mài hai vệt, những hòn đá sa thạch có dấu khoét vũm, những hòn cuội khác có khắc cành lá hoa thảo, những cục quặng sắt hét-ma-ti-te, những mảnh sắt trong đống vỏ sò và những công cụ bằng sắt. Các hiện vật minh chứng rằng, con người đã gắn bó với vùng đất này từ lâu đời.Dulichgo

Theo nhà nghiên cứu văn hóa Tạ Đình Hà,  những dấu ấn lịch sử này khẳng định người Quảng Bình thời tiền sử và sơ sử, từ văn hóa Hòa Bình, văn hóa Bàu Tró đến thời kỳ văn hóa Đông Sơn luôn mang bản sắc riêng - bản sắc của vùng đất nắng, gió Quảng Bình, bản sắc của một vùng cộng đồng dân cư có tính lao động cần cù, chịu khó, bền bỉ, tiết kiệm và thông minh, được xác lập cách đây từ trên dưới vạn năm, là ngọn nguồn tạo nên bản sắc độc đáo, văn hóa Quảng Bình hôm nay.

Trong kháng chiến chống Pháp, đình bị máy bay địch bắn cháy. Trong kháng chiến chống Mỹ, đình lại bị thiêu rụi dưới sức tàn phá của bom napan. Trải qua chiến tranh, thời gian và khí hậu khắc nghiệt, đình Kim Bảng bị hủy hoại chỉ còn nền đất. Năm 2004, đình được phục hồi và tu bổ, tôn tạo, trở thành nơi sinh hoạt văn hóa, giáo dục truyền thống yêu nước và cách mạng cho các thế hệ.
Dulichgo
Di tích lịch sử cách mạng đình làng Kim Bảng và hang lèn Cây Quýt được xếp hạng cấp tỉnh theo Quyết định số 1088/QĐ-UBTTDL ngày 9-7-1999 của UBND tỉnh Quảng Bình. Đình Kim Bảng, hang lèn Cây Quýt với “Quảng Bình quật khởi", ngày 15-7, đã trở thành ngày truyền thống lịch sử của Quảng Bình.

Du lịch, GO! tổng hợp từ báo Quảng Bình, Quảng Bình TV...