Quần thể du lịch suối Mỏ Gà - hang Phượng Hoàng thuộc địa phận huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên, cách Tp. Thái Nguyên khoảng 45km, cách Tp. Hà Nội khoảng 120km theo quốc lộ 1B. 

Đây là một thắng cảnh thiên nhiên kỳ thú đẹp vào bậc nhất của tỉnh Thái Nguyên, đã được Nhà nước xếp hạng di tích cấp quốc gia vào năm 1994.

Trên con đường dẫn tới khu du lịch, cảnh đẹp thiên nhiên nơi đây trải dài theo ngút tầm mắt du khách. Thi thoảng, du khách lại bắt gặp một vài nóc nhà ấm áp của người dân tộc thấp thoáng ẩn hiện trên nền phong cảnh vùng cao êm ả. Không gian thoáng đãng, sẽ khiến lòng du khách lâng lâng.

Ngay khi đặt chân vào chốn này, du khách sẽ gặp ngay dòng suối Mỏ Gà nước trong vắt, mát lạnh từ trong lòng hang sâu chảy ra và đổ xuống các bậc đá tự nhiên gần chân núi, tạo thành những dòng thác nhỏ.

Có lẽ phải gọi hang suối Mỏ Gà mới đúng. Vì nước chảy ngầm trong lòng hang rộng chừng 10m, sâu từ 2 đến 6 m, chỗ sâu nước trong veo mát rượi ngập tới thắt lưng, chỗ nông trên mắt cá chân có cả bãi sỏi nhỏ trải dài ven suối trong lòng hang.

Trong khung cảnh tĩnh lặng của núi rừng, du khách sẽ nghe thấy tiếng nước chảy róc rách của dòng thác, rất vui tai. Đi dọc theo con suối theo hướng có hang sâu, du khách sẽ bắt gặp một hồ nước nằm trong hang, tựa một bể bơi tự nhiên trong lòng núi, nước tầm ngang ngực, dưới đáy mịn màng toàn cát nên rất sạch. Đây là một nơi có khí hậu thích hợp để du khách nghỉ ngơi, thư giãn và tránh nóng.

Cửa hang thắt hẹp gần chạm đầu như miệng một con cá sấu, nhưng vào trong mở rộng ra thoáng mát. Nhiều hoa lá rủ, đá nhấp nhô dưới có các thác nước reo gợi vần thơ điệu nhạc. Phía dưới có nhiều hang đá to như cái phản, như bàn uống nước, xen kẽ các loài cây cảnh. Ðặc biệt có 5, 6 thác nước cao 3 - 4 m tung bọt trắng xóa. Ðến đây, bạn có thể dừng chân ở các nhà nghỉ cấp 4 và nhà sàn nhỏ với giá khá rẻ, từ 20 - 50.000 đồng/ngày. Cao hứng bạn có thể vào bản mua thịt lợn về nướng chả uống với rượu nút lá chuối, cơm lam, tắm suối, ngả lưng trên nhà sàn...

Ngay phía trên suối Mỏ Gà là hang Phượng Hoàng, cấu trúc chia thành 3 tầng: tầng thượng có tên là hang Dơi, tầng giữa là hang Sáng và tầng dưới gọi là hang Tối.
Lòng hang Sáng thoáng rộng, vòm hang cao, ánh sáng tự nhiên từ 3 cửa chính và những kẽ nứt trên vòm và vách hang soi vào những nhũ đá buông rèm nhấp nhô, tạo cho lòng hang thêm lung linh, huyền ảo... Vào sâu trong hang còn có những khối đá với hình tượng "ông voi già nằm khóc", "đèn lồng ngàn tấn" và những tháp đá uy nghiêm.

Còn hang Tối do ánh sáng trời không lọt được vào nên du khách phải dùng đèn pin hoặc đốt đuốc để tham quan mới thấy được những cảnh tượng rất kỳ thú. Theo hướng dẫn viên kể lại, nơi đây, là một di tích lịch sử về sự kiện năm 1944: khi Đội Cứu quốc quân 2 đã cùng 373 hộ gia đình rời bản lên núi và lòng hang đã trở thành pháo đài vững chắc chống trả quân thù.

Các cụ ở bản kể rằng, xưa có đôi chim Phượng Hoàng tìm nơi xây tổ, bay mãi vẫn chưa tìm được nơi vừa ý, mệt mỏi, đói khát nó mới phát hiện một "Máng đá" đầy nước trước cửa một hang đá bèn dừng chân. Một ngày nọ, chim trống già yếu không đi kiếm mồi được nữa, chui vào hang chết. Chim mái về không thấy nên đậu trên mỏm đá ở vách hang, đợi mãi rồi hóa thành đá. Biểu tượng tình yêu của một loài chim trở thành tên hang Phượng Hoàng.

Thái Nguyên là vùng đất có nhiều di tích, thắng cảnh đẹp. Tuy nhiên, cảnh đẹp ở suối Mỏ Gà và hang Phượng Hoàng sẽ là một điểm du ngoạn khá hấp dẫn đối với du khách. Du khách khi tới đây, sẽ hoà mình trong khung cảnh thiên nhiên tĩnh lặng, trong lành và mát mẻ.

Du lịch, GO! - Theo báo Lao động, ảnh sưu tầm