Nằm giữa rừng già nguyên sinh Đèo Gió (thuộc địa phận xã Nấm Dẩn, huyện Xín Mần, Hà Giang), thác Tiên mang một vẻ đẹp vừa hùng vĩ vừa thơ mộng, vừa hoang sơ vừa tươi trẻ.

Thác Tiên là thác đôi, nguồn nước của thác chính là dòng suối Tả Ngán bắt nguồn từ xã Tả Củ Tỷ, Bắc Hà, Lào Cai ở độ cao trên 1.403m so với mực nước biển. Suối Tả Ngán chảy qua 9 thôn, xã của huyện Xín Mần với chiều dài 45km. Đến địa phận thôn Ngam Lâm, từ độ cao trên 70m dòng suối chảy theo vách núi Đèo Gió tạo ra hai dòng thác lớn song song, đổ xuống diện tích mặt nước dưới chân thác gần 130m². Từ trung tâm huyện lỵ Xín Mần - thị trấn Cốc Pài, chạy xe 17km qua những con đèo lắt léo, uốn lượn quanh co cao dần, bạn sẽ đến thác Tiên.

< Đường lên thác Tiên.

Theo tiếng Nùng, thác được gọi tên Văng Táng Tinh, có nghĩa nước từ một hố nước lớn chảy ra. Thác Tiên còn được gọi là thác Gió vì dưới chân thác lúc nào cũng có gió thổi rất mạnh, đưa làn hơi nước mỏng nhẹ bay lơ lửng khắp không gian xung quanh. Thác có lưu lượng nước lớn và khá ổn định, cung cấp và điều hòa nước tưới tiêu cho người dân quanh vùng và là nơi phòng hộ đầu nguồn quan trọng.

Trước đây, thác Tiên ít được biết đến do không có đường đi xuống, người dân phải bám cây rừng rậm rạp tìm đường đi.

Từ khi những bậc thang ximăng rộng được xây nên, việc đi lại rất dễ dàng. Ngay khi đặt chân lên bậc thang đầu tiên xuống thác, không khí mát lạnh ùa đến, cảm giác như đang bước vào một không gian hoàn toàn khác.

Du khách chỉ mất vài phút để men theo những bậc thang dốc dần, và trước mắt, giữa màu xanh ngút ngàn của rừng già hoang sơ là dòng thác đôi trắng xóa, đổ dốc thẳng xuống vách đá nhưng không ầm ào, hung dữ mà mềm mại, réo rắt. Hơi lạnh tràn ngập khắp không gian và luồng hơi nước trong lành, tươi mát từ con thác chốc chốc lại được gió thổi đi, ngỡ như mưa bụi.

< Cây cầu cong cong vắt qua suối đưa bạn đi tham quan một vòng suối và chiêm ngưỡng vẻ hoang sơ của rừng già.

Nước suối dưới chân thác lặng, yên bình và trong vắt quanh năm, nhìn thấu tận đáy. Suối nông nên du khách cứ thế ùa xuống chơi đùa, chụp ảnh thoải mái nhưng nước rất lạnh nên chỉ đứng một lúc là phải lên ngay. Một cây cầu cong cong được xây vắt qua suối, từ đây có thể men theo lối đi ximăng có tay vịn để tham quan một vòng suối và chiêm ngưỡng vẻ hoang sơ nơi rừng già rậm rạp.

Ở cuối dòng suối là con đập chắn ngang, nơi dòng nước lặng lờ trôi qua rồi bất ngờ đổ ào xuống dưới. Có những ụ tròn để khách tham quan có thể đi qua đập dễ dàng, nhưng nếu muốn bạn hãy cởi giày ra và đi chân trần trong làn nước mát lạnh, cảm giác sẽ rất thích thú.

Vào dịp cuối tuần hay nghỉ lễ, người dân quanh vùng thường rủ người thân, bạn bè đến đây picnic, vui chơi, tận hưởng thiên nhiên hoang sơ hùng vĩ và không khí trong lành để đầu óc thư thái, quên đi những mệt mỏi, ưu phiền. Các nhóm, gia đình thường mang theo gà, thịt heo để nướng ăn cùng cơm, xôi hoặc đi kiếm măng, các loại rau rừng để chế biến thêm. Trái cây được rửa dưới suối rồi ngâm trong làn nước suối lạnh, khi ăn có cảm giác mát lành như vừa đặt trong tủ lạnh.

Hiện tại nơi đây đã quy hoạch một điểm dừng chân phục vụ khách du lịch tham quan, khám phá rừng nguyên sinh đại ngàn. Khu du lịch nghỉ dưỡng và khám phá Đèo Gió - thác Tiên cũng đang được xây dựng với một nhà sàn truyền thống, bãi đỗ xe xuống thác và hệ thống nhà nghỉ nhỏ.

Cuối năm ngoái, người dân ở đỉnh Đèo Gió đã nuôi thử nghiệm thành công loài cá nước ngọt hồi vân có nguồn gốc từ vùng biển Thái Bình Dương ở khu vực Bắc Mỹ và châu Á. Đây là vùng núi có nhiều suối, dòng nước nuôi rộng và khí hậu mát lạnh nên cá hồi vân sinh trưởng rất tốt. Vừa có ý nghĩa về mặt kinh tế, cá hồi vân vừa góp thêm một món ăn ngon vào bộ sưu tập đặc sản dân tộc của Xín Mần.

Rừng già nguyên sinh Đèo Gió nằm trên độ cao 1.480m, diện tích 796ha, tạo cho Xín Mần một cảnh quan môi trường sinh thái tự nhiên tươi đẹp, hùng vĩ và bí ẩn. Hệ động thực vật phong phú, đa dạng về thành phần chủng loài với hơn 3.000 loài cũng như số lượng cá thể. Rừng có nhiều nhóm gỗ quý như đinh, lim, sến, táu, giổ, de, kháo, sồi, dẻ, mỡ… trong đó có 300 cây có tuổi 500 năm với đường kính lên đến 2m.

Trong rừng còn tồn tại nhiều loài động vật quý hiếm như hổ, báo, hươu, nai, hoẵng, sơn dương, sóc bay, lợn rừng, cầy hương, gà rừng…, các loài chim quý như họa mi, chào mào, cắt, én đỏ, xanh, vàng…

Với những giá trị nhiều mặt về địa chất, địa mạo, đa dạng sinh học và hệ sinh thái đặc thù, năm 2009 thác Tiên - Đèo Gió được Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch xếp hạng là di sản thiên nhiên quốc gia.

Du lịch, GO! - Theo TTO, internet