(NDO) - Sông đâu chỉ là sông. Sông có tên có tuổi, có thân phận như đời người. Gần 400 con sông được đặt tên khắp mọi miền đất nước đã sống trong vô vàn câu hát, là “di sản” góp phần kiến tạo vẻ đẹp hùng vĩ và trữ tình cho non sông gấm vóc. Nhưng, cảm nhận sức sống ấy, không thể bỏ qua đôi khi chỉ là những rẻo đất rất nhỏ, tại những nơi mà dòng sông bắt đầu chảy về, để được ấp iu trong lòng đất mẹ.

“Đây con sông như dòng sữa mẹ”

Chừng 10 năm trở về trước, bản Lốc, xã Thông Thụ (Quế Phong, Nghệ An), nơi sông Chu bắt nguồn từ bản Nậm Tảy, xã Viêng Phăn (Hủa Phăn, Lào) đổ vào Việt Nam là vùng nước lau sậy thấp thoáng. Giờ vùng lau sậy còn đó, vẫn cảnh bình yên ấy, nhưng cư dân đông đúc hơn, tiếp tục phát huy lối sống ôn hòa, gần gũi với thiên nhiên đã được cha ông truyền lại.

Một người con bản Lốc nuôi khát vọng trở thành nghệ sĩ đã thành đạt dưới xuôi, mỗi khi trở về lại mang thêm những nét mới về quê, và chẳng quên chắt chiu những giá trị văn hóa của người Thông Thụ giới thiệu với bạn bè. Nhờ thế, Thông Thụ được nhiều người biết đến hơn. Sông Chu cũng trở thành một trong những con sông đẹp nhất miền bắc, với cảnh sắc tươi mát được chở che bởi những cánh rừng và bàn tay con người.
Dulichgo
Vào một ngày có duyên kỳ lạ, nhóm du khách đang say mê khám phá chụp hình thì ở một ghềnh đá nhỏ, người thiếu nữ cất lên câu hò xứ Nghệ. Điệu hò ngân vang lênh loáng mặt nước, trên những vạt rừng biên cương, như gửi cả bao ân tình cho núi cho sông đã tôn bồi và chở che cho cuộc sống bình dị này. Người Thông Thụ, bao nhiêu thế hệ uống nước thượng nguồn sông Chu, tưới tắm mùa màng của mình bằng nước sông và mùa no ấm đến. Họ cảm ơn sông bằng cách khai thác an toàn, mùa xuân đến thì ngân lên lời ca tiếng hát, khách đến đón tiếp nồng hậu. Chẳng ít người đã tìm thấy những “điểm nhấn” đó, khi men theo bao khúc uốn lượn uyển chuyển của sông Chu qua xã Đồng Văn (huyện Quế Phong) về huyện Thường Xuân, Thọ Xuân của tỉnh Thanh Hóa, sau đó hợp lưu với dòng sông Mã ở ngã ba Giành.

Lại nói về sông Mã, con sông đã đi vào huyền thoại trong thơ, trong quá trình chinh phục thiên nhiên khắc nghiệt của người dân miền tây xứ Thanh. Dân “phượt” vẫn cho rằng, sông Mã là con sông ưa rong chơi và lãng mạn. Cũng bởi sông có thượng nguồn chính là vùng rừng núi hoang vu của huyện Tuần Giáo (Điện Biên), len lỏi dưới những tán rừng của huyện Sông Mã (Sơn La). Sông không chịu chảy yên, mà rẽ về nước bạn Lào, kết duyên với sông Nậm Ết, Nậm Kản của nước bạn rồi mới về lại Việt Nam ở xã Tén Tằn (huyện Mường Lát, Thanh Hóa).
Dulichgo
Có người lại ví sông Mã có số phận long đong, vất vả như con người, nhưng đầy nghĩa tình thủy chung. Trên dòng sông ấy, biết bao câu chuyện vừa có thật, vừa liêu trai được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Thí dụ chuyện người mẹ trẻ làm nghề lái bè để lạc mất con thơ, đã đi tìm con suốt mấy chục mùa hoa lau trắng, đến bạc cả đầu cũng không tìm thấy. Cuối đời, bà tựa lưng vào một tảng đá ven sông và chỗ đó đã biến thành ghềnh thác.

Sông Mã hung dữ đấy, kể cả đoạn chảy vào cửa khẩu Tén Tằn địa phận Thanh Hóa, nhưng dòng sông vẫn nhẫn nại mang nước về nuôi dưỡng rừng luồng bát ngát, nuôi dưỡng những con người cần cù lao động. Cảm và yêu sông, thì ở đó mỗi lúc bình minh lên, hay khi hoàng hôn xuống, chính là lúc đất trời trao cho con người khoảnh khắc kỳ diệu nhất. Đó cũng là lúc nhiều người xúc động hình thành cho mình những tác phẩm nghệ thuật.

Đất nước ta còn có những dòng sông nào, bắt nước từ nước bạn để về Việt Nam thì bắt lên câu hát, theo ý thơ của Nguyễn Khoa Điềm? Chúng ta khó lòng đi hết. Nhưng từ nơi phía bắc có sông Nho Quế, sông Chảy, sông Lô, sông Đà. Rồi đến sông Hồng, sông Sêrêpốc, sông Vàm Cỏ… đều rất đặc biệt và trữ tình. Ở đó là biên cương, những con sông đổ vào đất Việt đều ngân lên những tiếng hát thiết tha. Và có những người lính coi “đồn là nhà, biên giới là quê hương” vững vàng bảo vệ chủ quyền Tổ quốc, bao gồm cả quyền sở hữu vẻ đẹp ấy.

Dòng thương dòng nhớ

Có lẽ, ấn tượng và để lại nhiều nỗi nhớ nhất là nơi sông Hồng chảy vào đất Việt - bản Lũng Pô, xã A Mú Sung (Bát Xát, Lào Cai). Không chỉ bởi đó là nơi nhà thơ Dương Soái đã viết để nhạc sĩ Thuận Yến phổ nhạc bài “Gửi em ở cuối sông Hồng” suốt bao năm ăn sâu vào tiềm thức người yêu nhạc, mà còn bởi đây là con sông đã mang lại những giá trị tinh thần và vật chất to lớn không thể đong đếm.
Dulichgo
Lũng Pô, tiếng địa phương là đầu rồng. Từ đây, suối Lũng Pô đã hòa dòng sông Hồng để làm thành ngã ba sông tuyệt đẹp. Sông Hồng còn được gọi là sông Mẹ. Từ đầu rồng Lũng Pô, dòng sông như được phun ra từ miệng rồng, để bao đời dòng nước cứ thao thiết chảy như lời hát trữ tình trùng điệp, bồi đắp phù sa cho lúa thơm trên rẫy, hoa nở trên đồi, cho mùa màng dưới vùng châu thổ thêm nặng hạt. Từ Lũng Pô, sông uốn lượn hướng về Đất Tổ, nơi sinh ra dân tộc Việt là con Lạc cháu Hồng…

Còn nhớ, ngay từ năm 2008, để đến được Lũng Pô phải trải qua nhiều chặng đường nhọc nhằn, thì đã có người lãng mạn đến nỗi tìm về tận đây để nghe sông reo suối hát, áp má xuống nền đất ấm mà cảm nhận khí thiêng trời đất miền biên viễn bao la. Hay có người muốn chiêm ngưỡng cột mốc số 92, vục mặt xuống dòng nước sông Hồng ngày trong xanh như để thỏa những cảm nghiệm của một quả tim rất đỗi đa đoan ưa trải nghiệm. Lại có anh chàng si tình, tìm về Lũng Pô, cất cao tiếng hát và ước vọng gửi về người em nhỏ miền xuôi, như muốn thể hiện một tình yêu chân tình giữa thời công nghệ hiện đại. Tuyệt diệu thay, tình yêu của họ không chỉ đẹp, mà chính người con gái trong câu chuyện cũng quyết tâm về đầu nguồn để ấp iu cảm ơn dòng sông. Phải chăng, khúc sông này đã trở thành nơi gửi gắm và trải nghiệm của những trái tim tuổi trẻ dám sống với khát vọng?
Dulichgo
Có một dòng sông không quá lớn, nhưng cũng đi vào rất nhiều câu hát, mùa này hoa lục bình tím biếc trôi xuôi - Vàm Cỏ Đông. Đã có nhiều đoàn khách lội rừng Lò Gò thuộc xã Biên Giới, huyện Châu Thành (Tây Ninh) để tận mắt thấy dòng sông trở mình. Họ đã phải thốt lên vì vẻ nguyên sơ. Nhóm “Phượt Tây Ninh” không ít lần đưa khách đến khu vực xã Biên Giới chỉ để hát những ca khúc về sông Vàm Cỏ Đông. Ở đầu nguồn sông mà nhớ sông, lạ thế, một cảm giác mênh mang chắc lẽ chỉ thấy nơi những con người hồn hậu. Trong một hành trình đầy ắp niềm vui và nỗi nhớ cuối thu, nhiều người tranh thủ vẽ bức tranh phong cảnh của thượng nguồn Vàm Cỏ Đông. Những cánh đồng lúa đang gặt hiện lên. Biết bao ánh mắt thiếu nữ Chăm mải mê với công việc đồng áng nhưng vẫn lấp lánh vẻ đẹp dịu dàng. Những bức tranh không hề bị giới hạn, mà nâng lên bởi những gam mầu đậm chất dân dã và nồng hậu.

Và, đến khi được miên man xuôi theo dòng Vàm Cỏ Đông nhè nhẹ để trôi về bến Trí Bình, chúng tôi phần nào lý giải được lý do nhạc sĩ Nguyễn Nam sáng tác bài hát hay đến thế về sông Vàm Cỏ Đông: “Đi trên sông Vàm một đêm trăng rằm/ Mái chèo khua nhẹ tựa sóng vỗ lòng anh/ Mê say em hát mắt sáng long lanh/ Mà cả dòng sông là hương lúa ngọt lành…”. Không nhớ thương, sao hằn in trong đó là một dáng dấp người con gái đẹp như trăng rằm? Có phải dòng sông đã chắt chiu để không chỉ làm nên mùa màng, mà còn là mùa bội thu của những khối tình người nghệ sĩ?
Dulichgo
Nơi biên cương, nơi những dòng sông bắt đầu chảy vào đất mẹ, hoa trái thắm xanh, con người nghĩa tình sẽ mãi là chốn nơi để chúng ta đi tìm sự đồng điệu trong vô vàn điều đã đổi thay. Chúng ta vui vì có cả kho tàng vô giá, đang đợi chờ khám phá và cảm nhận. Dù lãng du nơi nào, thì thượng nguồn sông vẫn níu tay và gọi mời bằng rất nhiều câu hát thiết tha.

Theo Đinh Văn Đạo (Báo Nhân Dân)
Du lịch, GO!