(TH) - Võng gai là vật dụng quen thuộc ở những xóm người Thổ ở huyện Tân Kỳ, Quỳ Hợp, Nghĩa Đàn. Hàng ngày, những phụ nữ lớn tuổi nơi này vẫn duy trì công việc trồng cây gai, tước sợi, đan võng.

< Những vườn trồng cây gai cạnh nhà là hình ảnh khá quen thuộc khi về những xóm người Thổ ở xã Giai Xuân, huyện Tân Kỳ. Nơi đây bà con vẫn trồng gai để tước vỏ đan võng.

"Không biết tự bao giờ người Thổ có nghề đan võng gai, chỉ biết từ lúc lên 6, lên 7 tôi đã biết ngồi se sợi. Để làm được một chiếc võng, đòi hỏi người đan phải kiên trì, tỉ mĩ và khéo léo..." Bà Trương Thị Hài ở Làng Đò cho biết.

< Bà Nguyễn Thị Mú 60 tuổi cho biết, bà đã làm công việc đan võng gai từ thuở bé. Cây gai sau khi trồng nửa năm là có thể chặt về tước vỏ và phơi khô để đan võng.
Dulichgo
Trước đây cây gai mọc hoang trong rừng, chỉ việc vào rừng chặt khúc đem về, nhưng ngày nay, gai trong tự nhiên hiếm. Chỉ những gia đình còn duy trì nghề đan võng mới trồng gai.

< Tước vỏ cây gai khá đơn giản nên các thành viên trong gia đình có thể hỗ trợ nhau để công việc được nhanh chóng hơn.

Sau khi thu hoạch, những đoạn gai dài được đem ra tước vỏ hoặc dùng dao cùn cạo lớp vỏ lụa bên ngoài, sau đó rửa sạch rồi phơi khô, bảo quản kỹ lưỡng, đảm bảo chất lượng cũng như màu sắc khi thành sản phẩm.

< "Trời nắng to thì chỉ cần phơi một ngày là có thể đem đan được rồi đấy" - bà Nguyễn Thị Mú cho biết thêm.

Mỗi chiếc võng gai phải sử dụng 3kg - 4kg gai khô. Quy trình đan một tấm võng bắt đầu từ công đoạn chọn sợi, tết quai võng, chọn loại then ....

Tùy thuộc vào cách tết, cách bố trí hoa văn khác nhau mà có võng được tết then hai, then ba, có võng tết then sáu, then bảy. Ở võng then hai, then ba, mỗi mắt võng có hai đến 4 lỗ nhỏ nằm trong một khung đan, số lỗ tăng theo từng loại then. Hầu hết võng gai đều có chiều dài 2,2 mét, rộng 1,6 mét; các mắt võng cùng một khổ 12cmx12cm.
Dulichgo
< Tước sợi gai không khó nhưng khi bện sợi và đan võng thì không phải ai cũng làm được. Công việc đòi hỏi sự kiên nhẫn và khéo léo này dường như chỉ dành cho những phụ nữ giàu kinh nghiệm. Nếu chỉ chuyên đan võng thì một người cũng phải mất khoảng 1 tuần để hoàn thành chiếc võng. Còn nếu chỉ tranh thủ lúc rỗi việc đồng áng thì thời gian đôi khi kéo dài cả tháng trời.

Cái khó cũng là nét tinh hoa nhất của võng gai là cách tết phần tang võng và tạo hoa văn từng mắt võng.

< Mỗi chiếc võng gai có mức giá khá đắt, nhưng độ bền của nó có thể lên đến hàng chục năm.

Từng sợi gai được đôi bàn tay các mẹ, các chị vừa đan vừa xoắn sao cho săn chắc, hai đầu võng và phần tang hai mép võng được bện cầu kỳ, đặc biệt các vết nối khéo léo đi liền với nhau khó có thể phát hiện được.

Thông thường để đan một tấm võng, người thợ mất khoảng 1 tháng mới làm xong và tùy theo sản phẩm mà võng gai có giá từ 400 nghìn đến hơn 1 triệu đồng.

< Võng gai dù không còn phổ biến trên thị trường nhưng vẫn được người dân bản địa ưa thích. Ở những xóm người Thổ ở xã Giai Xuân, nhiều em bé vẫn đang trải qua những ngày ấu thơ của mình trên chiếc võng gai truyền thống.
Dulichgo
Trước đây, trong mỗi gia đình người Thổ, nhà nào cũng mắc võng gai, nhưng ngày nay với sự xuất hiện của võng xếp, võng dù tiện lợi, công nghệ hiện đại, đặc biệt nhà cửa được xây mới theo kiểu không có cột, không có chỗ mắc võng, cho nên nghề truyền thống đan võng gai bị mai một dần. Những hộ còn duy trì nghề đan võng gai ở Qùy Hợp cũng chỉ đếm được trên đầu ngón tay.

Để giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống của quê hương, đồng bào đan võng gai dân tộc Thổ luôn mong muốn các cấp, các ngành quan tâm, hỗ trợ và chỉ đạo đúng hướng để nghề đan võng gai mãi mãi được bảo tồn và phát triển.

Du lịch, GO! tổng hợp từ Báo Nghệ An, Cema...