Rau ranh là loại rau mọc hoang trên rừng, lá to bằng lá chè, có màu nõn chuối, mùi hơi chua, dịu hơn lá bứa. Chúng mọc nhiều nhất ở vùng núi Trà Bồng (Quảng Ngãi) và Trà My (Quảng Nam). Còn ốc đá là loài ốc sống trong các gộp đá ở các suối trên núi cao, lớn hơn đầu đũa một tí, cũng sống tập trung ở các huyện nói trên. Hai loại này “kết bạn” với nhau trong thực đơn của người vùng cao, giờ thành món khoái khẩu của dân thành thị, nhất là trong những ngày hè nóng bức này mà có bát canh rau ranh ốc đá để giải nhiệt thì rất tuyệt.

Rau ranh và ốc đá hầu như mùa nào cũng có, nhưng chớm hè mới là thời kỳ mà rau ranh ra nhiều lá non và ốc đá chuẩn bị sinh sản, nên khi nấu canh hay làm món xào vào thời điểm này là ngon nhất.

Dọc tỉnh lộ lên Trà Bồng, cứ mỗi sáng trên đường đến các phiên chợ vùng cao mà thấy những người phụ nữ Cor cõng gùi, bên trong có những bó rau xanh màu nõn chuối, thì đích thị đó là rau ranh. Lấy lớp rau ranh ra khỏi gùi, phía bên dưới thế nào cũng có những chú ốc đen trũi, mình dài, óng ánh trong nắng sớm. Ba ngàn đồng cho mỗi bó rau ranh và sáu ngàn đồng cho mỗi lon ốc. Bấy nhiêu đó là đủ cho một nồi canh 4 người ăn.

Rau ranh là món ăn truyền thống của người Cor, có thể nấu với thịt heo nhưng ngon nhất vẫn là nấu với ốc đá. Sau khi lấy dưới suối về (bây giờ có thể mua ngoài chợ), ốc được ngâm với nước cơm chừng một buổi cho chúng nhả hết chất nhớt trong bụng ra, sau đó đem chặt đuôi ốc rồi luộc sơ qua nước sôi. Để nguyên con ốc trong vỏ đem ướp với gia vị, đặc biệt là sả và ớt, sau đó bỏ vô chảo với một ít dầu phụng, đảo qua một lửa là có thể sử dụng làm nguyên liệu cho nồi canh.

Rau ranh rửa sạch, vò cho chúng nhàu đi, bỏ vô nước sôi, khi lá rau bắt đầu ngả màu thì cũng là lúc cho ốc đá đã xào lúc nãy vào nồi. Sẽ có một nồi canh vừa thơm thơm chua chua mùi rau ranh vừa ngầy ngậy mùi ốc đá. Nấu món này khá đơn giản, nhưng món rau ranh ốc đá hấp dẫn ở chỗ, ngoài hương vị riêng thì có lẽ đây còn là loại rau và ốc sạch nhất hiện nay.

Dân Quảng có câu “Rau ranh ốc đá là cá nậu nguồn”. Nghĩa là, loại rau và ốc này đối với người (nậu) vùng cao (nguồn) như một món cá vậy. Quả không sai.

Du lịch, GO! - Theo Trà Sơn (Thanh Niên), internet