"Lạnh lắm các chú ơi! Sáng nay chúng cháu phải nghỉ học vì không thể nhìn thấy chữ nữa…" - Mùa Thị Lam, học sinh lớp 5C, Trường Tiểu học Háng Đồng, huyện Bắc Yên, Sơn La co ro trong chiếc áo len mỏng nói.

Lạnh lắm các chú ơi!

Khi những đợt rét lạnh đầu năm tiếp tục tăng cường tới các tỉnh miền Bắc, khiến mọi người phải co ro trong chăn ấm, áo bông và sưởi lửa, chúng tôi quyết định đến với vùng cao Háng Đồng - một trong những "nóc nhà" của tỉnh Sơn La có độ cao trung bình gần 2.000m so với mực nước biển. Ngay cả mùa nóng nhất thì nhiệt độ ở đây cũng chênh lệch so với vùng thấp chừng 5-7 độ C, bởi thế Háng Đồng luôn chìm trong mây mù bao phủ và sương lạnh.

< Xã Háng Đồng là một trong những xã xa xôi, khó khăn nhất của huyện vùng cao Bắc Yên (Sơn La). Thời tiết vào mùa đông cực kỳ khắc nghiệt với sương mù dày đặc và nhiệt độ thường xuyên ở mức dưới 10 độ C.

Nơi đây cũng vào hàng "nghèo nhất tỉnh nghèo" với 100% là đồng bào Mông, đường giao thông lên xã đang trong kỳ "sinh nở", bởi thế Háng Đồng cũng chưa có điện "vì chẳng ai đưa được cột điện lên đây" - ông Thào A Ký, dân bản Trống Tra trong xã bảo vậy.

< Trường tiểu học và THCS Háng Đồng vẫn còn 5 phòng học tạm hoàn toàn trống một bên vách thế này.

Từ trung tâm huyện Bắc Yên lên với vùng cao Háng Đồng chưa đầy 40km nhưng quả đúng với tên gọi: "Đường lên trời". Những con dốc đất nối tiếp nhau bên vực thẳm, cứ lượn dài theo những ngọn núi.

< Sương mù dày đặc suốt mùa đông ,phòng học trống hoác khiến bàn ghế, sách vở luôn ẩm ướt, vào mỗi buổi học, việc đầu tiên của những trò nhỏ là lau bàn ghế ướt nhoèn hơi sương.

Thầy giáo Dương Duy Tấn - Phó Hiệu trưởng Trường liên cấp 1-2 Háng Đồng vượt lên dẫn đầu đoàn nhắc: Xe các anh nếu bánh không quấn xích, đường trơn, vực thẳm thì cứ bám lấy vết xe cũ mà đi, lạc ra ngoài là mất tích ngay đấy. Ngày nào chúng tôi cũng qua con đường này vài lượt nên hiểu rõ lắm.

< Do thiếu phòng học, thiếu vật liệu, cán bộ giáo viên nhà trường đã khắc phục bằng cách dỡ toàn bộ ván ở vách ngoài làm vách ngăn giữa các lớp học nên những phòng học này trống hẳn một bên vách.

Trường liên cấp 1-2 Háng Đồng đặt trên một mặt bằng giữa đại ngàn với mấy căn nhà gỗ xiêu vẹo, mái lợp tôn hoặc fibro xi măng, vách mốc thếch rêu phong bởi sương mù quanh năm. Lớp học trống hoác, nhiệt độ thường xuyên dưới 10 độ vào mùa đông, mấy chục học sinh tiểu học thuộc Trường tiểu học và THCS Háng Đồng hàng ngày vẫn phải co ro ngồi học trong cái rét cắt da cắt thịt.

< Trong những phòng học trống trải này, học sinh luôn ở tư thế co ro, xuýt xoa trong giờ học.

Đây là nơi học tập của hơn 400 học sinh là con em 324 hộ đồng bào Mông trong xã. Chỉ vào những lớp học đang đặc kịt sương mù, thầy Tấn giải thích: "Sáng nay, sau 2 tiết học đầu tiên, thấy không khí lạnh thêm, chỉ còn khoảng 5-6 độ C, sương mù kéo về đậm đặc làm ướt hết sách vở, tối thẫm, mà trường lại không có điện nên chúng tôi đã cho học sinh tiểu học nghỉ sớm để tránh rét, đảm bảo sức khoẻ".

< Với chiếc áo mỏng manh này, cậu học sinh lớp 1 người H’Mông luôn ngồi học với tư thế khoanh tay trước ngực để chống chọi với cái rét thấu xương nơi núi cao.

Quanh sân trường, hàng chục chiếc lều nhỏ được dựng bởi tre, gỗ, vách thưng ván hoặc phên, ken thêm những mảnh áo mưa, bìa giấy hoặc báo cũ trông thật xơ xác.

< Thào A Nua, học sinh lớp 8A, trường PTCS Háng Đồng do nhà xa nên phải dựng chòi gỗ ở cạnh trường. Không có điện, thời tiết mùa đông mau tối, chiếc đèn pin trở nên vật không thể thiếu trong sinh hoạt buổi tối của Nua cũng như các bạn.

Cô giáo Đinh Thị Khứu- giáo viên nhạc hoạ của trường, tâm sự: Đấy là nhà bán trú của học sinh do các phụ huynh góp nhau dựng nên.

< Với cái rét vùng cao thì ngay cả với chiếc áo khoác khá dày dặn, cậu học sinh lớp 2 này vẫn không khỏi co ro vì lạnh.

Trường có gần 200 học sinh ở các bản xa phải bán trú tại đây. Mỗi tuần hoặc nửa tháng các cháu lại về nhà một lần để lấy lương thực. Mùa đông này, cô nhìn trò phong phanh áo mỏng mà nước mắt rơi. Các giáo viên ở đây, ai có cái áo cũ, quần cũ hay chăn, đệm không dùng đến là mang cho học sinh hết. Nhưng giáo viên chẳng thương nổi học sinh vì cả mấy trăm em đều khó khăn cả.

< Để chống chọi với giá rét, thầy giáo Hà Văn Phương đã phải đốt một đống lửa giữa phòng học.

Trong gian lều nhỏ, rộng chừng 5m2 ở góc sân trường làm nơi ăn nghỉ, học tập bán trú, mấy anh em nhà Thào Pó Hạng đang co ro bên bếp lửa. Cái rét từ bên ngoài lách qua những kẽ hở phên vách ùa vào trong nhà nghe ù ù như muốn trấn áp bếp than hồng. Tôi nhìn Páo Hạng phong phanh một chiếc áo phông trắng bên trong cái áo giả da màu đen đã hỏng khoá mà rùng mình: Ngoài trời lạnh thế mà cháu mặc ít áo vậy? Páo Hạng đưa mắt nhìn sang mấy đứa trẻ như để dặn dò, rồi bảo: Chúng cháu quen với lạnh rồi. Mà hôm nay lại được nghỉ sớm, ngồi bếp lửa nên không rét lắm.

< Thời tiết rét thấu xương, phòng học lại trống vách sau khiến tay tê cóng không thể viết, các cô cậu trò nhỏ thường xuyên phải hơ tay trên lửa.

Vậy nhưng rồi em lại nói: “Những lúc ngồi trong lớp học, sương mù ào đến, chúng cháu run lập cập. Nhưng nhìn thầy, cô giáo cũng rét tái mặt mà vẫn lên lớp đúng giờ nên chúng cháu chẳng ai dám nghỉ học".

Tôi nhìn sang bên, hỏi: Các cháu có lạnh không? De thật thà: "Lạnh lắm chú ạ. Nhưng cũng chỉ có bây nhiêu quần áo thôi. Mặc hết vào người rồi, có rét nữa cũng phải chịu". Tôi làm như vô tình, quờ tay lật cái vung nồi nhọ nhem bên bếp lửa, bắt gặp mấy hạt cơm tẻ còn sót lại với bát muối trắng trong nồi. De hỏi: "Chú có đói không, cháu nấu cơm cho chú ăn nhé? Nhưng chẳng có gì ăn đâu. Muối cũng hết rồi. Rau rừng mùa này lạnh nên chết hết…".

< Đa phần những học trò Háng Đồng mặc không đủ ấm, chân không giầy, tất suốt mùa đông.

Sau một hồi chuyện trò và cho các cháu ít tiền mua thức ăn, xem ra tình cảm có vẻ gắn bó hơn, tôi mới hỏi Pó Hạng: Mặc thế Hạng có lạnh không? Hạng cười: "Lạnh lắm chú ơi! Nhưng cháu chỉ có mỗi chiếc áo khoác này thôi”.

Có tiếng gọi bằng tiếng Mông khe khẽ ngoài cửa, Páo Hạng vơ mấy cành củi khô, đưa qua vách liếp, rồi đứng nhìn theo. De quay sang tôi, giải thích: "Đấy là Sùng A Lý, học lớp 7, ở lều bán trú bên cạnh. Bạn ấy phải trông em nên không đi lấy củi được, sang đây hỏi xin củi về sưởi ấm cho em. Cái áo len bạn ấy đang mặc là của thầy giáo cho đấy. Mặc vào thì rộng làm bạn ấy xấu hổ nhưng rét quá, vẫn phải mặc thôi. Lạnh ở vùng cao này khủng khiếp lắm. Nếu ở đây một đêm, chú sẽ biết thế nào là mùa đông vùng cao".

< Hai học trò lớp 3 ở chung một chòi khác cũng chuẩn bị bữa cơm với chiếc đèn pin thông dụng. Chỉ khi cần thiết chiếc đèn pin mới được bật để làm sao 2 viên pin tiểu dùng vừa vặn trong 1 tuần.

Vừa nói, De vừa ôm chặt đứa em gái là Thào Thị Sông, đang học lớp 5 cùng trường vào lòng như muốn san bớt cho em mình một phần hơi ấm. Mắt De ngân ngấn nước như vừa gặp phải khói cay. Tôi lặng lẽ bước ra ngoài, ngẩng nhìn bầu trời đang sầm sẫm sương giăng, chợt thấy nhói lòng khi một đám sương mù khác lại ùa đến vây chặt những căn nhà bán trú như muốn hành hạ thêm nữa những thân phận học sinh nhỏ nhoi đang gồng mình chống rét trong các túp lều tạm quanh trường.

Nông dân sắp sạt nghiệp rồi!

Rời vùng cao Háng Đồng, chúng tôi tìm về TP.Sơn La. Bên chân ruộng hoa tươi ở bản Ái, xã Chiềng Xôm, chị Nguyễn Thị Hương đang ngồi ủ rũ bên những thân hoa hồng xác xơ trong gió lạnh. Chị bảo: Chúng tôi ở đây có gần 20ha hoa tươi. Mấy ngày vừa qua lạnh quá, nên cây hoa cứ đơ ra, teo tóp và giòn lá rồi rụng. Nếu cứ lạnh thế này mấy hôm nữa là hoa sẽ chết nhưng chẳng biết làm thế nào mà cứu được. Cái ruộng hoa này là sản nghiệp của mấy chục hộ chúng tôi, đều bằng vốn vay ngân hàng. Hoa chết là sạt nghiệp…

Nhưng có lẽ khổ nhất từ đầu vụ rét đến nay là hàng trăm hộ nuôi ong ở Sơn La bởi trong cái giá lạnh như kim châm này mà họ vẫn phải rời bếp lửa trong nhà để bám đàn ong chống rét cho chúng. Ông Ngô Bá Kiếm, hộ nuôi ong ở tiểu khu 2, phường Chiềng Sinh, TP.Sơn La nhặt hàng nắm xác ong chết lên tay, nghẹn ngào: Lạnh quá, ong chết nhiều lắm. Nhà tôi có hơn 100 đàn mà đến nay đã chết mất hơn 20 đàn rồi. Những đàn ong còn lại tuy chưa xoá sổ nhưng cũng chỉ còn non nửa quân số ong thợ.

Tính sơ sơ cũng thiệt hại ngót trăm triệu đồng. Khổ một nỗi, tuy nghề ong ở Sơn La đã có tới hơn nửa thế kỷ, lại là một nguồn thu nhập đáng kể nhưng từ trước tới nay con ong mật không được nằm trong danh sách hỗ trợ thiệt hại do thiên tai. Mà con ong mật lại không chịu được khói nên không thể đốt lửa cho nó sưởi, vì vậy cứ lạnh là chết thôi. Bao nhiêu khoản đầu tư vào ong đều vay ngân hàng cả, lãi trả hàng tháng có bớt được đồng nào đâu. Ong chết coi như người nuôi ong cũng chết…

Dulichgo: Bạn nào phượt lên Hán Đồng cố gắng mang theo một vài đôi tất, ít chiếc áo lạnh cũ mà con em mình không dùng để tặng cho các em nhé, cứ thêm một cái là có thêm hơi ấm cho một trẻ vùng cao, vùng đất khắc nghiệt.

Du lịch, GO! - Tổng hợp từ Dân Việt, Dân Trí, VNN