(PTO) - Cỗ lá (đồ ăn bày trên lá chuối) được xem là một trong những nét đặc trưng của văn hóa ẩm thực người Mường ở xã Yên Lương, huyện Thanh Sơn. Vào các dịp lễ tết, lễ hội văn hóa truyền thống, đồng bào thường bày mâm cỗ này, người bày cỗ sắp xếp đồ ăn theo một trình tự nhất định.

Để có được mâm cỗ lá, trước hết bà con chuẩn bị một chiếc mâm để xếp cỗ,  mâm thường được làm bằng gỗ có hình tròn, tượng trưng cho sự tròn trịa, đủ đầy và  mâm có chân để thể hiện sự vững chãi. Thịt trong cỗ chủ yếu là thịt lợn mường, ngoài ra còn có thịt gà hoặc thịt dê. Sau đó, người bày cỗ chọn lá chuối để đặt lên trên mâm.

< Thịt trong cỗ chủ yếu là thịt lợn mường.

Lá chuối dùng để xếp cỗ phải là lá chuối rừng, loại bánh tẻ, vì lá chuối rừng mềm, lại thơm tượng trưng cho rừng núi. Mỗi mâm cỗ xếp một ngọn lá và một mang lá được xếp ở trung tâm tượng trưng cho đất và rừng.
Dulichgo
Cỗ lá là cỗ chủ yếu làm từ thịt lợn Mường. Khi chế biến, chủ yếu có ba loại: món nướng, món luộc, món hấp. Thịt được thái mỏng, bày trên lá chuối đã hơ lửa và được lau sạch. Trên mỗi lá có bày đủ các loại thịt: một ít thịt mông, một ít thịt dọi, một ít xương, một ít mỡ, một chút thịt nạc, vài miếng dồi, vài miếng lòng non… Trong mâm cỗ lá chuối các loại thức ăn được bày theo hình tròn.

Đầu tiên sẽ là lòng, tim, gan lợn đã luộc chín tiếp theo là thịt nướng, thịt luộc. Trên cùng là vài miếng chả nướng than hồng. Thịt nướng thường được tẩm giềng, sả, mẻ nên có vị ngậy và thơm, món luộc được hòa quyện với món nướng làm cho mâm cỗ ngon hơn, hấp dẫn hơn. Trong cỗ lá không thể thiếu được món cuốn, món được cuộn lại với các thứ: trứng và giò lợn thái lát mỏng, cùng rau thơm, hành lá. Đây là món mang đặc trưng ẩm thực Mường nhất trong cỗ lá.
Dulichgo
Xen lẫn các món thịt là món măng luộc và các loại rau sống. “Cỗ lá” cũng không thể thiếu xôi, xôi trắng để tượng trưng cho tinh hoa của đất và rừng.

< Xôi ngũ sắc được bày ngay chính giữa.

Xôi nếp gạo nương được đồ chín tới, gói vuông vức trong tàu lá chuối đã hơ lửa cho mềm. Xôi vừa thơm, vừa dẻo. Nếu vào những ngày lễ hội lớn, đồng bào Mường thường đồ xôi ngũ sắc với năm màu xanh - đỏ - tím - vàng - trắng  thật đẹp mắt.

Mỗi mâm cỗ còn được xếp với một đĩa hoa chuối xào, một hoặc hai bát canh “loóng” chuối- là canh được nấu bằng cây chuối rừng non, thái mỏng, nấu với nước luộc lòng. Canh có vị ngọt đậm đà là món canh đặc trưng và không thể thiếu trong mâm cỗ.

Cuối cùng là gia vị “muối hạt dổi”, đó là muối sau khi rang hoặc nướng lên, trộn với hạt dổi, loại hạt có màu đen, mùi rất thơm, sau khi đã được nướng trên than hồng và giã nát. “Muối hạt dổi” làm cho cỗ lá thêm hương vị, thêm đậm đà là một phần không thể thiếu trong mâm cỗ của người Mường.
Dulichgo
“Cỗ lá” là nét tinh túy trong ẩm thực của người Mường, chứa đựng ân tình của con người đối với đất, trời, rừng núi. Nếu ai một lần được thưởng thức các món cỗ lá sẽ không bao giờ quên được hương vị đậm đà khó phai chỉ người dân Yên Lương mới có được. Bởi trong đó còn gửi gắm những tình cảm mộc mạc, chân thành của đồng bào dân tộc Mường nơi đây.

Theo Huyền Trang (Báo Phú Thọ)
Du lịch, GO!